سخنرانی روز سه شنبه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا در نشست مجمع عمومی سازمان ملل و «شرم آور» خواندن توافق هستهای حاصل شده با ایران، نگرانی دیگر کشورهای شرکت کننده در این توافق (آلمان، بریتانیا، چین، فرانسه و روسیه) را برانگیخته است.
رئیس جمهوری آمریکا توافق هستهای با ایران را یکی از بدترین و یکجانبهترین توافقاتی خواند که آمریکا تا کنون در آن مشارکت داشته است.
آقای ترامپ باید در ۱۵ اکتبر و برای سومین بار در کنگره کشورش حاضر شود و پایبندی یا عدم پایبندی ایران به این توافق نامه را تایید کند. چنانچه او پایبندی ایران به این توافق نامه را تایید نکند، کنگره ۶۰ روز فرصت خواهد داشت تا دربارۀ اعمال تحریمهای جدید در قبال ایران، تصمیم گیری کند.
آقای ترامپ در این سخنرانی بار دیگر بر بازنگری در توافق نامه هستهای با ایران تاکید و دولت ایران نیز در مقابل، بر تغییرناپذیر بودن این توافق نامه پافشاری کرد. آقای ترامپ همچنین اعلام کرده است که تصمیمش را درباره این توافق گرفته اما در حال حاضر آن را اعلام نمی کند.
دیگر قدرتهای شرکت کننده در مذاکرات برجام پس از این سخنرانی نسبت به رفتارهای آتی آمریکا ابراز نگرانی کرده و بر ضرورت پایبندی تمام طرفهای این توافق به تعهدات خود تاکید کردند. در حال حاضر تنها طرفداران آقای ترامپ برای لغو این توافق نامه، اسرائیل و شماری از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس هستند.
یک روز پس از ایراد این سخنرانی، وزرای خارجه ایران و شش قدرت شرکت کننده در توافق هستهای، در نیویورک و در چهارچوب نشست کمیسیون مشترک برجام، با یکدیگر دیدار کردند. این اولین نشست وزرای خارجه ایران و ایالات متحده آمریکا پس از به قدرت رسیدن دونالد ترامپ نیز محسوب می شد.
واکنش اتحادیه اروپا
فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که تمام طرفهای این توافق معتقدند که هیچ نقضی در اجرای برجام روی نداده است با این وجود خانم موگرینی پس از نشست روز چهارشنبه که یک ساعت و ۲۰ دقیقه به طول انجامید، نتوانست بگوید که آیا ایالات متحده آمریکا همچنان در این توافق باقی خواهد ماند یا خیر. از پاسخ به این سوال که «آیا آمریکا خود را متعهد به ماندن در این توافقنامه می داند؟» به صراحت سر باز زد و به خبرنگاران گفت «سوال بعدی».
خانم موگرینی با اشاره به تنشهای اخیر در شبه جزیره کره افزود که «ما در حال حاضر یک بحران هستهای بالقوه داریم و قطعا نمی خواهیم بحران دومی را ایجاد کنیم.»
واکنش وزیر امور خارجه آمریکا
نشست روز چهارشنبه در حالی انجام شد که گمانه زنیها در مورد خروج احتمالی آمریکا از این توافق افزایش یافته و رکس تیلرسون وزیر خارجه آمریکا نیز پس از سخنرانی دونالد ترامپ اعلام کرده است که آمریکا در شرایطی به برجام پایبند خواهند ماند که این توافق بین المللی اصلاح شود. او گفت که بخشهایی از برجام که به مرور زمان باعث برطرف شدن محدودیتهای ایران می شود، مایه نگرانی آمریکاست.
آقای تیلرسون به خبرنگاران گفت که دونالد ترامپ قصد ندارد که موضوع توافق هستهای ایران را به رئیس جمهوری بعدی واگذار کند و بر این اساس افزود: «به همین دلیل است که موضوع تصمیم گیری در این باره که آیا ادامه برجام به نفع امنیت مردم آمریکا هست یا خیر، برای او [دونالد ترامپ] بسیار مهم است.»
واکنش وزیر امور خارجه چین
وانگ یی، وزیر خارجه چین بار دیگر بر حمایت کشورش از توافق هستهای با ایران تاکید کرد. او اعلام کرد که تنشهای اخیر در شبه جزیره کره، بار دیگر اهمیت توافق هستهای با ایران را برای همگان برجسته کرده است. آقای وانگ همچنین یاد آور شد که این توافق، نمونهای از چگونگی حل یک بحران بین المللی از طریق سیاست و دیپلماسی است.
واکنش وزیر امور خارجه آلمان
زیگمار گابریل، وزیر خارجه آلمان نیز پس از سخنرانی آقای ترامپ اعلام کرد هر حرکتی از سوی ایالات متحده آمریکا برای ترک توافق هستهای با ایران، مانع از آن خواهد شد که دیگر قدرتها از جمله کره شمالی حاضر به شرکت در مذاکرات بین المللی برای پایان دادن به برنامههای هستهای خود شوند.
آقای گابریل گفت که قدرتهای جهانی علاقه مند به حفظ توافقنامه سال ۲۰۱۵ میلادی هستند و در هفتههای پیش رو باید تلاشهای بیشتری کنند تا این اطمینان حاصل شود که این توافق حفظ خواهد شد.
وزیر امور خارجه آلمان گفت: «تاسف انگیز است که تنها توافق هستهای برای جلوگیری از گسترش سلاحهای هستهای به خطر افتاده است؛ آنهم در زمانی که می بینیم دیگر کشورها مانند کره شمالی در تلاش برای دستیابی به سلاح هستهای هستند و ما به چنین توافقاتی بیش از هر زمان دیگری نیاز داریم.»
آقای گابریل همچنین به خبرنگاران در نیویورک گفت که در این موضوع با مقامات آمریکایی موافق است که ایران پس از این توافق، رفتارش را در خاورمیانه تغییر نداده؛ با این وجود تاکید کرد که اگرچه این موضوع مهم است اما نباید به این مساله به عنوان بخشی از توافق هستهای نگریست.
او افزود: «من متقاعد شدهام که با خروج از توافق هسته ای، نه بیثباتی و درگیریهای منطقهای رفع خواهد شد و نه رفتار ایران بهبود خواهد یافت.»
واکنش وزیر امور خارجه بریتانیا
بوریس جانسون وزیر خارجه بریتانیا نیز در گفتگو با روزنامه گاردین گفت: «ما مصرانه از ایالات متحده آمریکا خواسته ایم که از این توافق جدا نشود. اما باید بگویم که احتمال بودن یا خروج این کشور از این توافق، پنجاه درصد است.»
واکنش رئیس جمهوری فرانسه
امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه پس از سخنرانی آقای ترامپ به خبرنگاران گفت که خروج از این پیمان، کار اشتباهی است. با این وجود آقای ماکرون تاکید کرد که با توجه به افزایش نفوذ منطقهای ایران از سال ۲۰۱۵ میلادی تا کنون، مفاد توافق شده در برجام کافی نیست.
رئیس جمهوری فرانسه گفت: «با توجه به تحولاتی که در منطقه [خاورمیانه] روی داده، اقدامات ایران و همچنین افزایش سطح فعالیتهای موشکی این کشور از سال ۲۰۱۵ میلادی تا کنون، این توافقنامه کافی نیست.»
واکنش وزیر امور خارجه روسیه
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز بر حفظ توافق هستهای با ایران تاکید کرد. وزارت خارجه روسیه در پیامی که در صفحه فیسبوک منتشر شد، اعلام کرد که روسیه به حمایتهای خود برای حفظ برجام ادامه خواهد داد.
ایران و شش قدرت جهان سرانجام در ۱۴ ژوئیه سال ۲۰۱۵ میلادی برای محدود سازی فعالیتهای هستهای این کشور به توافق رسیدند و پس از آن اجرای این توافق نامه از ۱۶ ژانویه سال ۲۰۱۶ میلادی آغاز شد.
بر اساس این پیمان، فعالیتهای هستهای ایران محدود شد و تحت کنترل کامل آژانس بین المللی انرژی اتمی درآمد و در مقابل، تحریم هایی که از سوی سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا در واکنش به برنامه هستهای ایران اعمال شده بود، لغو شد.