شعار علیه رئیس جمهور در تظاهرات روز قدس، بازتاب کدام شکاف‌ها؟

گزارش تحلیلیروز جمعه دوم تیرماه و در جریان تظاهرات روز قدس گروهی از شرکت کنندگان به سردادن شعارهایی علیه رئیس جمهور چون «روحانی، بنی صدر، پیوندتان مبارک»، «مرگ بر منافق» و «مرگ بر آخوند آمریکایی» پرداختند. آنگونه که ویدیوهای منتشر شده نشان می دهد، به خاطر محاصره رئیس جمهور با این شعارها محافظانش ناگزیر شدند او را سوار بر خودرو از محل راهپیمایی خارج سازند.علی ربیعی وزیر کار دولت روحانی که قبلا در سمت معاون وزیر اطلاعات نیز کار کرده، در گفتگو با خبرگزاری ایلنا می گوید که با توجه به تجربه طولانی که در مواجهه با اینگونه حوادث دارد، افراد و اقدام شعار دهندگان علیه رئیس جمهور به هیچ عنوان خودجوش نبوده و جریانی سازمان یافته در آن شرکت داشته است.علی مطهری نایب رئیس مجلس نیز که خود در تظاهرات شرکت داشت و شعار دهندگان، علیه او نیز شعارهایی چون «مرگ بر منافق» و «مرگ بر فتنه گر» سر دادند، در اینستاگرام خود نوشته توهینهایی که به خود وی شده مورد نظرش نیست، اما شعار علیه رئیس جمهور مصداق جرم است و قوه قضائیه در برخورد با آن با آزمایشی بزرگ مواجه است.در ادامه این رویداد، عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور دستور پیگیری شعار دادن علیه رئیس جمهور را صادر کرده و از معاون خود خواسته با هماهنگی وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی برای معرفی خاطیان به مراجع قضایی اقدام کند.همزمان با بازتاب گسترده ماجرا در رسانهها و شبکههای اجتماعی و تقبیح رفتار توهین آمیز علیه رئیس جمهور و برخی از دیگر چهرههای سیاسی، برخی رسانه های نزدیک به سپاه پاسداران و گرایشهای تندروی حکومت نیز که از منتقدان اصلی دولت روحانی به شمار می روند، شعارهای توهین آمیز را ناشایست دانسته و از جمله خبرگزاری تسنیم آن را اقدامی نابخردانه که مورد تایید نیست، نامیده است.اما پرسش اصلی یعنی دلایل و ریشههای سیاسی چنین رفتارهایی که بویژه از انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری به این سو شدت یافته همچنان در افکار عمومی مطرح است.شاید بتوان تند شدن فضای سیاسی کشور طی ماه های اخیر که زمینه ساز چنین رفتارهایی است را در دو عامل مهم خلاصه کرد: اول دو قطبی شدن فضای انتخاباتی و پیروزی چشمگیر حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری و نیز پیروزی فهرست اصلاح طلبان و میانه روها در انتخابات شوراها، که خود شکستی بزرگ برای گرایش راست افراطی بود و دوم، حادتر شدن اختلاف دیدگاهها و سیاستها بین رئیس جمهور و رهبر جمهوری اسلامی که آنرا به سطح تقابل پیوسته و علنی در این دوره سوق داده است.شدت رقابتهای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری که از فضای حاد و پر از اتهام مناظره ها نیز قابل درک بود، نشان از این واقعیت داشت که اهمیت آن انتخابات نه فقط رقابت برای انتخاب رئیس جمهور بلکه رقابت برسر تاثیرگذاری در یکی از حساس ترین مقاطع تاریخ جمهوری اسلامی بود که احتمالا می تواند شامل جایگزینی رهبر نظام و تغییرات اساسی در ساختار قدرت نیز باشد. ترکشهای چنان رقابت حادی را می توان در رخدادهای بعدی و از جمله آنچه در تظاهرات روز قدس اتفاق افتاد مشاهده کرد.سر دادن شعار «روحانی، بنی صدر، پیوندتان مبارک» در تظاهرات نیز، رفتاری است که می توان تاثیر پذیرفتن آشکار آن از هشدار اخیر رهبر جمهوری اسلامی به رئیس جمهور برای دوری جستن از تکرار سرنوشت بنی صدر را مشاهده کرد. دلایل فاصلهگیری سیاسی روزافزون رهبر و رئیس جمهور هرچه باشد، نشان از آن دارد که رهبر جمهوری اسلامی ایران از رویدادها و نتایج انتخابات اخیر و سیاست هایی که آقای روحانی نماینده آن است به شدت ناراضی است.اما آنچه مهمتر است اینکه به نظر میرسد آقای خامنه ای برای بیان این نارضایتی و تاثیرگذاری بر رئیس جمهور و مسیر رویدادها، استفاده از ابزار و شیوههای معمول یعنی حل مساله در درون ساختار قدرت را ممکن نمی داند و به همین دلیل به انتقاد آشکار از رئیس جمهور روی می آورد و فراتر از آن، در جمع دانشجویان هوادار خود از در پیش گرفتن تاکتیک نظامی «آتش به اختیار» سخن می گوید.اینکه شکاف بین دیدگاههای رهبر و رئیس جمهور چگونه مدیریت خواهد شد و سرعت و شدت فاصلهگیری ها با توجه به شکافها و گسلهای اجتماعی موجود چگونه قابل کنترل خواهد بود، پرسشهایی است که رویدادهای آینده پاسخ خواهند داد.