یکی از آخرین دفعاتی که هوگو چاوز رئیس جمهوری ونزوئلا در انظار عمومی ظاهر شد، در شب پیروزی اش در انتخابات اکتبر سال ۲۰۱۲ میلادی بود. او برای بار چهارم به ریاست جمهوری رسید. اما با وجود وضع سلامتش ممکن است هیچگاه نتواند این سمت را به انجام رساند.
پرسش اصلی این است آیا هوگو چاوز خواهد توانست در مراسم تحلیف، در روز ۱۰ ژانویه حاضر شود، اگر پاسخ مثبت است تا چه مدت می‌تواند کار سیاسی‌اش را ادامه دهد؟
هوگو چاوز از مدتهای پیش بیمار است. شایعه ها در مورد وضع وخیم سلامتش، و جانشینش در خیابانهای کاراکاس شنیده می‌شوند. حتی اگر فرمانده چاوز جانشین خود را از پیش مشخص کرده باشد، باز هم آینده ونزوئلا معلوم نیست.
نیکلاس مادورو، معاون فعلی چاوز، برگزیده خود اوست. اما برخی گمانه زنی‌ها از احتمال جانشینی دیوسدادو کابیو که هم اکنون ریاست پارلمان را بر عهده دارد، حکایت می‌کنند.
مادورو و کابیو، که در ظاهر با یکدیگر رفاقت دارند، در خفا با یکدیگر رقابت می کنند. این دو یک مسیرهای متفاوتی را پیموده‌اند. کابیو فردی نظامی است که با تفکرات حاکمان کوبا نزدیکی سیاسی ندارد.
مادورو یک رهبر سابق جنبشهای کارگری است و بسیار به چاوز و برادران کاسترو نزدیک است. چنانچه هوگو چاوز نتواند رئیس جمهور احتمال این می‌رود که مادورو پس از برگزاری انتخاباتی، در عرض ۳۰ روز به قدرت برسد.
از سوی دیگر اگر هوگو چاوز نتواند در مراسم ۱۰ ژانویه حاضر شود، طبق قانون اساسی کابیو پیش از انتخابات، دولت موقت تشکیل می‌دهد. در هر صورت نبردی میان هوادارن چاوز و مخالفان وی در راه است.
یک استاد سیاست بین الملل از دانشگاه فلوریدا می‌گوید: «در شرایطی که نوعی مبارزه بزرگ در جریان است، چاوز عاملی برای ثبات در ونزوئلا است. نبردی نه فقط میان طرفداران او، بلکه برای کسانی که فکر می‌کنند مخالفان می‌خواهند هرچه که منش و روش چاوز طی دهه گذشته به ارمغان آورده را از بین ببرند.»
در بین مخالفان چاوز هنریکه کاپریلش در انتخابات قبلی از همه اهمیت بیشتری پیدا کرد. او رقیب چاوز در انتخابات پیشین بود. اما این رهبر جوان مشکل بتواند در انتخاباتی که قرار است ۳۰ روز پس از مرگ یا کنار رفتن چاوز برگزار شود، تأثیر داشته باشد.
رفتن یا مرگ هوگو چاوز، با وجود همه دست یافت‌ها و اشتباهاتش، بی‌شک تاثیر عظیمی هم بر ونزوئلا و هم بر بقیه جهان خواهد داشت.
*به مسکو می‌رویم و برای درک بهتر وضعیت سیاسی ونزوئلا با بوریس مارتینوف، رئیس موسسه تحقیقات آمریکای لاتین، گفتگو می‌کنیم.
آقای مارتینوف، مراسم تحلیف دهم ژانویه برگزار می‌شود و بسیاری بر این باورند که هوگو چاوز در این مراسم حاضر نخواهد شد. در این صورت چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ آیا مطابق قانون اساسی، انتخابات زودهنگام برگزار خواهد شد یا مراسم به تعویق خواهد افتاد؟*
بوریس مارتینوف: پاسخ به پرسش شما ساده نیست. منطقا باید مطابق قانون اساسی رفتار شود وگر نه مشروعیت مقامات زیر سوال خواهد رفت. مسئله اصلی این است؛ آیا همانطور که چاوز خواسته، قدرت به معاون او، نیکلاس مادورو، واگذار خواهد شد تا پس از ۳۰ روز انتخابات زودهنگام برگزار شود، یا اینکه رئیس پارلمان که به تازگی انتخاب شده، ریاست موقت دولت را بر عهده خواهد گرفت؟ این مسئله همچنان در هاله از ابهام است.
یورونیوز: با توجه به وضعیت کنونی، نقش مخالفان دولت را چگونه ارزیابی می‌بینید؟
بوریس مارتینوف: مخالفان دولت به احتمال قوی فعال‌تر از گذشته خواهند شد. نباید فراموش کرد که به رغم پیروزی چاوز در انتخابات، آن‌ها با توافق بر سر یک نامزد، نتایج قابل توجهی بدست آوردند.
اگر سنایوری اول یعنی کسب قدرت توسط معاون چاوز رخ دهد، موقعیت سیاسی ونزوئلا در میان کشورهای آمریکای لاتین تضعیف خواهد شد، چرا که در حال حاضر، ساختار دموکراسی و ارزش‌های دموکراتیک جایگاه ویژه‌ای در میان مردم این ناحیه کسب کرده‌اند و خلاف آن عمل کردن، قطعا، نتیجه منفی به همراه خواهد داشت. نمونه بارز آن هم رخدادهای اخیر در پاراگوئه است.
یورونیوز: حالا بیایم و تصور کنیم که چاوز به دلیل بیماری یا فوت نتواند حکومت کند، از جانشین او، نیکلاس مادورو چه می‌دانیم؟
بوریس مارتینوف: متاسفانه اطلاعات زیادی درباره او نداریم. می‌دانیم که او نیز به تفکرات و عقاید سیاسی چاوز باور دارد. به هر حال نباید فراموش کرد که این نوع تفکرات، در غیاب رهبر، به سادگی جاینشینش را می‌یابد. در نتیجه خیلی فرقی نمی‌کند که در انتخابات زودهنگام، معاون چاوز و یا رئیس کنونی پارلمان، قدرت را به دست بگیرد. مهم این است که رهبر آینده به سرعت وارد گفتگو و مذاکره با مخالفان شود.
یورونیوز: اگر دیگر چاوز در راس حکومت نباشد، چه تحولی در نظام سیاسی ونزوئلا روی خواهد؟
بوریس مارتینوف: فراموش نکنید که ونزوئلا و چاوز بنیان گذاران آنچیزی هستند که به جنبش چپگرای آمریکای لاتین موسوم است. جنبشی که امروز در برزیل، آرژانتین، بولیوی، اکوادور و بسیاری از کشورهای این منطقه قدرت گرفته است.
این جنبش به رغم تفاوت‌هایی جزئی در هر کشور، موفق شده ساختار سیاسی پرقدرتی به لطف نهادهای اجتماعی، اتحادیه‌ها و غیره به وجود آورد. وضعیت اقتصادی کشور‌ها بهبود یافته و سیاست خارجی با توجه به منافع داخلی شکل گرفته است.
در نتیجه، فکر می‌کنم ونزوئلا پس از چاوز، این مسیر را در آینده نزدیک نیز ادامه خواهد داد، اما اظهارات شعاری و سخنان تحریک آمیز چاوزی را کنار خواهد گذاشت. نگاه ضد آمریکایی او، دیگر چندان خریداری در ونزوئلا ندارد. دوران دعوای چپ و راست، سوسیالیسم علیه سرمایه داری به پایان رسیده است. اکنون زمان سیاست ورزی با توجه به منافع ملی و با احترام به ارزش های بشری است.