برخی دیپلماتهای اروپایی با تأکید بر نقش «دیپلماسی» تا تاریخ ۲۱ فوریه، معتقدند که روزهای آینده مهم هستند تا به همه بفهماند چه اتفاقی میافتد و تا چه حد موفقیت آمیز خواهد بود
آگهیجو بایدن، رئیس جمهور آمریكا از بازگشت به دیپلماسی درباره ایران حمایت کرد. البته او تصریح کرد كه برای ورود دوباره به توافق هستهای سال ۲۰۱۵ كه توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا برهم زده شده بود، عجله نخواهد كرد.
این در حالی است که سرآمدن مهلتهای زمانی، دولت جدید آمریکا را مجبور میکند تا دست خود را رو کند.
البته برخی تحلیلگران سیاسی معتقدند که صحبتهای آقای بایدن، نافی دیپلماسی نبوده است، اگر چه نشانی از بازگشت به برجام با هر قیمتی را هم ندارد.
آنان میگویند که دولت بایدن ابتدا بدون دست زدن به شاکله تحریمها، امتیازهایی را در کوتاه مدت به ایران پیشنهاد میدهد؛ امتیازهایی که در حوزه نفت و دریافت وام از صندوق بینالمللی پول تحقق پذیر است.
با این حال آن دسته از تحلیل گران سیاسی که خوشبینانه به مذاکرات ایران و آمریکا نگاه میکنند، پروسه کاهش تحریمهای واشنگتن علیه تهران را تا ماه مارس غیر واقعبینانه ارزیابی میکنند، زیرا موانع زیادی به لحاظ فنی و قانونی پیش پای دولت بایدن قرار دارد.
چه تاریخی نزدیک است؟
دولت بایدن بارها اعلام کرده است که به محض بازگشت ایران به برجام، آمریکا هم به طور کامل به مفاد عهدنامه عمل خواهد کرد.
به عبارت دیگر، بایدن تنها پس از آنکه ایران اقدامهای واکنشی خود را تعلیق کند، تحریمهای سختگیرانه اعمال شده توسط دونالد ترامپ علیه تهران را لغو خواهد کرد.
ایران که از دشمنی گسترده علیه خود در واشنگتن نگران است، میخواهد پایان تحریمها را قبل از برگشتن از گامهای خود که شامل غنی سازی اورانیوم بیش از حد توافق شده است، شاهد باشد.
با این همه یک تاریخ مهم در ۲۱ فوریه وجود دارد. قرار است تهران در این تاریخ، براساس قانونی که در مجلس با اکثریت محافظهکار ایران به تصویب رسیده، اجازه بازرسیهای سرزده توسط آژانس بینالمللی انرژی اتمی را در صورت برقرار ماندن تحریمهای آمریکا علیه ایران لغو کند.
برخی کارشناسان بینالمللی از جمله کلسی داونپورت، مدیر سیاست منع گسترش سلاحهای هستهای در انجمن کنترل تسلیحات در واشنگتن، معتقدند که ایران میتواند به سرعت اکثر مراحل غنی سازی اورانیوم را لغو کند. با وجود این او تأکید کرد «گامهایی که ایرانیان در حال برداشتن آنها هستند، خطر قابل توجهتری دارد و معکوس کردن آنها دشوارتر است.»
این کارشناس انجمن کنترل تسلیحات با اشاره به احتمال اخراج بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی، نگرانی خود را از دامن زده شدن به گمانهها در مورد فعالیتهای «غیرقانونی» تهران ابراز کرد.
از همین رو او در ادامه تأکید میکند که «این خطر» اهمیت رعایت کامل مفاد برجام را قبل از اینکه ایران، تصمیمهای خود را اجرایی کند و سطح دانش خود را توسعه دهد، اثبات میکند.
تاریخ مهم دیگر در خصوص برنامه هستهای ایران، ماه ژوئن است که در این کشور انتخابات ریاست جمهوری برگزار میشود که در نتیجه آن ممکن است یک شخص تندرو به عنوان جانشین حسن روحانی، در جایگاه رئیس جمهور قرار بگیرد.
آیا زمان وجود دارد؟
برخی دیپلماتهای اروپایی با تأکید بر نقش «دیپلماسی» تا تاریخ ۲۱ فوریه، معتقدند که روزهای آینده مهم هستند تا به همه بفهماند چه اتفاقی میافتد و تا چه حد موفقیت آمیز خواهد بود.
آنان میگویند: «مسئله این است که اطمینان حاصل شود در این تاریخ از خط قرمز عبور نشده است.»
آگهیمنابع خبری به نقل از این دیپلماتها اعلام کردهاند که روسیه و چین نیز این موضع را قبول دارند. روسیه و چین علاوه بر عضویت در برجام، از روابط نزدیکتری با ایران نسبت به قدرتهای غربی برخوردار هستند.
از همین رو جون ولف استال، مشاور جو بایدن در زمان فعالیت او به عنوان معاون رئیس جمهور وقت باراک اوباما، امیدوار است که آمریکا و ایران، همراه با دیگر کشورهای عضو برجام تا پیش از ۲۱ فوریه، بیانیهای صادر کنند که نشان دهنده قصد مشترکشان برای بازگشت به انطباق کامل باشد.
البته او تردید دارد که تصمیم گیریها در این خصوص در ایران، «جایی که آیتالله خامنهای حرف آخر را میزند»، پس از انتخابات ریاست جمهوری تغییر اساسی کند.
با این حال ولف استال که اکنون در «جنبش ضد سلاح هستهای گلوبال صفر» فعال است، میگوید: «من فکر نمیکنم آمریکا بخواهد بگوید، اوه، ما باید همه امتیازات را بدهیم و همه کارها را انجام دهیم، زیرا بعد از ژوئن، رسیدن به نتیجه غیرممکن است.»
آگهیآیا آمریکا و ایران گفتگو میکنند؟
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز جمعه وقتی در مورد مهلت ۲۱ فوریه از او سوال شد، گفت که آمریکا «به ضرب الاجل خاصی» توجه نمیکند.
اگر چه دولت بایدن از نقش راب مالی، نماینده ویژه در امور ایران راضی است اما یکی از مشاوران سابق آقای اوباما که خواست نامش فاش نشود، معتقد است که مقامات آمریکایی پیشتر از راههای مختلف با مقامات ایرانی تماس گرفتهاند.
آیا وزیر خارجه قطر حامل پیام بود؟
در چنین شرایطی، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه قطر روز گذشته در سفری اعلام نشده به تهران رفت و با حسن روحانی و محمد جواد ظریف دیدار کرد، سفری که با گفتگوی تلفنی او با مسئول پرونده ایران در وزارت خارجه آمریکا همزمان بود.
پیشتر به نقل از وزیر خارجه قطر اعلام شده بود که این کشور آماده است تا در راستای احیای برجام تلاش کند. بنابراین شاید بتوان در این شرایط از دیپلماسی پنهان با شرکت یک کشور ثالث برای نجات توافق برجام سخن گفت.
آگهیچه گزینه هایی وجود دارد؟
توماس کانتریمن که یکی از مقامات ارشد کنترل تسلیحات در دولت اوباما بود، میگوید بایدن میتواند برای نشان دادن حسن نیت، برخی تحریمها را فوراً لغو کند. او میگوید که آمریکا و ایران میتوانند با کمک اروپاییها قدمهای مشترک خود را بردارند.
کانتریمن ادامه میدهد: «به دلیل وضعیت سیاسی داخلی در هر دو کشور، آنها باید راهی برای اتخاذ این موضع پیدا کنند که تسلیم فشارها نشدهاند.»