این هواپیما که در ایالات متحده شناسایی شده، نخستین هواپیمایی است که طبق نظر دادگاه از سوی حکومت نظامی آرژانتین برای پرت کردن زندانیان سیاسی از آسمان استفاده می‌شد، یکی از خون‌سردترین جنایت‌های دوره دیکتاتوری.
آگهییک پرواز عادی از شهر فلوریدای ایالات متحده به بوئنوس آیرس در آرژانتین حدود ۱۰ ساعت طول می‌کشد؛ اما فرود یک فروند هواپیما با موتور توربوپراپ در روز شنبه در این کشور عادی نبود.
این هواپیما ۲۰ روز در راه بود و بسیاری از آرژانتینی‌ها مشتاقانه با نرم‌افزارهای ردیابی، مسیر آن را پیگیری می‌کردند تا به مقصد برسد.
بازگرداندن این هواپیمای قدیمی ساده نبود. پس از اینکه موتور آن مدت کوتاهی پس از برخاستن از جزیره خراب شد، به مدت دو هفته در جامائیکا زمین‌گیر شد. همچنین چند روزی هم در بولیوی به‌دلیل آب و هوای نامناسب گیر کرد.
این هواپیمای مدل «شرت اسکای‌ون اس‌سی.۷»، هیچ بار مهم یا مسافر ویژه‌ای را حمل نمی‌کرد اما برای آرژانتینی‌ها یادآور تاریخ بی‌رحمانه دیکتاتوری نظامی در سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۳ میلادی بود.
این هواپیما که در ایالات متحده شناسایی شده، نخستین هواپیمایی است که طبق نظر دادگاه از سوی حکومت نظامی آرژانتین برای پرت کردن زندانیان سیاسی از آسمان استفاده می‌شد، یکی از خون‌سردترین جنایت‌های دوره خونین دیکتاتوری.
دولت آرژانتین این هواپیما را به موزه حافظه که مربوط به بدنام‌ترین بازداشتگاه مخفی حکومت نظامی است، اضافه خواهد کرد.
این هواپیما با نام «اِسما» (ESMA) شناخته می‌شود و طبق اسناد و مدارک ثابت شده، بسیاری از بازداشت شدگان را در «پرواز مرگ» زنده به اقیانوس یا رودخانه پرتاب می‌کرد.
یکی از قربانیان مرتبط با هواپیمای بازگشتی، آزوسنا ویلافلور بود که ابتدا نستور پسرش ناپدید شد و احتمالا در اوایل دوران دیکتاتوری به قتل رسیده بود.
او پس از ناپدید شدن پسرش، گروه مادران پلازادومایو را برای دادخواهی و درخواست اطلاعات درباره کودکان ناپدید شده تاسیس کرد اما خود او به دلیل این اقدام بازداشت و کشته شد.
سیسیلیا وینسنتی، دختر ویلافلور به آسوشیتدپرس گفت: «برای ما به‌عنوان اعضای خانواده بسیار مهم است که هواپیما بخشی از تاریخ باشد زیرا هواپیما دقیقا می‌گوید که چه اتفاقی افتاده است.»
بازگشت هواپیما از سوی جیان‌کارلو سرادو، عکاس ایتالیایی که سال‌ها در جست‌وجوی هواپیماهای «پرواز مرگ» بود ممکن شد.
سرادو می‌گوید در طول مدت تلاشش، افراد بی‌شماری بودند که متوجه نشدند چرا او روی یافتن هواپیمای حکومت نظامی متمرکز شده است به‌ویژه که اجساد بسیاری از قربانیان دیکتاتوری هنوز کشف نشده است.
سرادو در گفت‌وگویی افزود: «هواپیماها باید پیدا می‌شدند زیرا مانند اتاق‌های گاز دوران نازی‌ها، یک مدرک مهم محسوب می‌شوند.»
حکومت آرژانتین مرگبارترین دیکتاتوری نظامی بود که در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی بر بخش زیادی از آمریکای لاتین حکومت می‌کرد. افراد مظنون به مخالفت با حکومت، بازداشت و شکنجه و کشته می‌شدند.
گروه‌های حقوق بشر تخمین می‌زنند که ۳۰۰ هزار نفر کشته شدند که بسیاری از آنها بدون هیچ اثری ناپدید شده‌اند.
برخی از آنها در «پروازهای مرگ» ناپدید شده‌اند. در دادگاه‌های بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ بازماندگان شهادت داده‌اند که این پروازها به‌صورت هفتگی انجام می‌شد.
به‌گفته شاهدان اغلب به زندانیان گفته می‌شد که آزاد می‌شوند و گاهی مجبور می‌شدند در جشن با موسیقی بلند برقصند. سپس به آنها یک واکسن فرضی تزریق می‌شد که در واقع یک آرام‌بخش قوی بود. هنگامی که مواد تزریقی اثر می‌کرد آنها را سوار هواپیما می‌کردند.
در این دادگاه‌ها که ۲۹ مقام سابق به حبس ابد محکوم شدند، ثابت شد که دیکتاتوری آرژانتین از پروازهای مرگ به‌عنوان روشی سیستماتیک برای نابودی مخالفان استفاده می‌کرد.
آگهیدختر ویلافور گفت که در پروازی که توسط هواپیمای «اسکای‌ون» که به تازگی به بوئنوس آیرس بازگشته بود انجام شد، مادرش و ۱۱ زندانی دیگر کشته شدند.
دادستان‌ها می‌گویند که نمی‌توان مشخص کرد که در مجموع چه تعداد بازداشت شده از هواپیماها به بیرون پرتاب شده‌اند اما به گفته بخش مردم‌شناسی پزشکی قانونی آرژانتین دست‌کم ۷۱ جسد از قربانیان مرگ مشکوک پرواز در امتداد ساحل پیدا شدند که محل کشف۴۴ نفر از آنها در سواحل آرژانتین و ۲۷ نفر دیگر در سواحل اروگوئه بوده است.
بین دسامبر ۱۹۷۷ تا فوریه ۱۹۷۸ میلادی اجساد پنج زن از جمله ویلافلور و سایر اعضای گروه مادران پلازا دو مایو نیز در ساحل پیدا شد. آنها بدون شناسایی دفن شدند و اجساد آنها تا سال ۲۰۰۵ شناسایی نشده بود.
سرادو با میریام لوین، روزنامه‌نگار و از بازماندگان «اسما» در جست‌وجوی هواپیماها همکاری کرد. خلبانان پروازی که ویلافلو را به قتل رساندند نیز با مدارکی که سرادو و لوین پس از ردیابی هواپیمایی «اسکای‌ون» در فلوریدا در سال ۲۰۱۰ پیدا کردند، محکوم شدند.
مرسدس سوئیزا ریلی، دادستان محاکمه سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ می‌گوید: «سوابق ما را به خلبانان رساند و به کمک این اسامی توانستیم آنها را در ساختارهای سرکوبگرانه‌ای که در خدمت نابود کردن سیستماتیک افراد بودند، شناسایی کنیم.»
آگهیسرادو و لوین با جست‌وجوهای طولانی که شامل زیر و رو کردن وبسایت‌هایی می‌شد که علاقمندان به ردیابی هواپیماها آنها را دنبال می‌کنند، توانستند مکان هواپیماها را پیدا کنند.
از پنج هواپیمای «اسکای‌ون» که در پروازهای مرگ مورد استفاده قرار می‌گرفتند، دو فروند در جنگ سال ۱۹۸۲ با بریتانیا بر سر جزایر فالکلند نابود شدند.
سه فروند دیگر نیز در سال‌های ۱۹۹۴ به یک شرکت مستقر در لوکزامبورگ فروخته شد. سپس یکی از این هواپیماها به شرکت «ایرلینک» فروخته شد که از آن برای ارائه خدمات پست خصوصی به ماهاما از فلوریدا استفاده می‌کرد.
تا کنون ۲۹۶ دادگاه به‌دلیل جنایت علیه بشریت در دوران دیکتاتوری علیه افراد دخیل در آرژانتین برگزار شده است. به گفته دفتر دادستانی هزار و ۱۱۵ نفر در این دادگاه‌ها محکوم شده‌اند.
به گفته کنشگران، نمایش این هواپیما به آرژانتینی‌ها کمک می‌کند تا واقعیت دیکتاتوری را درک کنند.
آگهیلوین می‌گوید: «این موضوع بسیار مهم است زیرا نسل‌های جدید در دموکراسی متولد شده و زندگی کرده‌اند و از وحشت آنها خبر ندارند.»