وضعیت در سوریه بدتر شده است. قیمت سوخت افزایش یافته و قیمت بالای مواد غذای و تورم باعث شده که مردم نتوانند از پس مخارج روزانه خود برآیند. به گفته تحلیلگران شلوغیهای دیگری در سوریه رقم خواهد خورد البته شاید در حد شروع جنگ داخلی در سال ۲۰۱۱ نباشد.
اقتصاد سوریه با تورم فزاینده و پیچیده، سقوط ارزش پول ملی و کمبود شدید سوخت در مناطق تحت کنترل دولت و شورشیان به بدترین سطح خود از زمان آغاز جنگ داخلی ۱۲ سال پیش تاکنون رسیده است.
زندگی در دمشق تقریبا به بنبست رسیده است. خیابانها خالی از خودرو هستند، خانوادهها در بهترین حالت روزانه چند ساعت برق دارند و هزینه غذا و سایر لوازم ضروری به شدت افزایش یافته است.
درد فزاینده اقتصادی به تظاهرات در مناطق تحت کنترل دولت بشار اسد منجر شده که گاهی با واکنشهای خشونتآمیز همراه است.
این بحران چقدر بد است؟
پوند (لیر) سوریه هفته گذشته در بازار سیاه به پایینترین سطح تاریخ خود یعنی ۷ هزار پوند در برابر دلار رسید. سپس با مقداری کاهش با قیمت ۶هزار پوند در برابر دلار معامله شد. اما با توجه به اینکه سال گذشته این نرخ حدود ۳۶۰۰ پوند در برابر دلار بود، پس افت ارزش پول ملی این کشور همچنان قابل توجه است.
بانک مرکزی سوریه روز دوشنبه نرخ ارز رسمی را از ۳۰۱۵ پوند به ۴۵۲۲ پوند افزایش داد تا تلاش کند مردم را به استفاده از نرخ رسمی به جای تجارت در بازار سیاه ترغیب کند.
در میان کمبود سوخت، دولت قیمت بنزین و گازوئیل را افزایش داده است. با قیمت ارز رسمی، ۲۰ لیتر (۵ گالن) بنزین تقریبا حقوق یک ماه کامل کارمند متوسط سوری را شامل میشود که حدود ۱۵۰ هزار پوند سوریه یا ۲۵ دلار به نرخ بازار سیاه است. برخی از کارمندان به دلیل اینکه توانایی پرداخت هزینه حمل و نقل را ندارند، سر کار حاضر نمیشوند.
«گیر پدرسن» فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سوریه، ۲۱ دسامبر به شورای امنیت سازمان ملل گفت که «نیازهای مردم سوریه به بدترین سطح از زمان آغاز درگیری رسیده است.»
تظاهرات در برخی از مناطق تحتکنترل دولت، به ویژه در شهرهای سویدا و درعا آغاز شده است. ماه گذشته در سویدا، پس از اینکه تظاهرات به خشونت کشیده شد، یک معترض و یک افسر پلیس کشته شدند.
اوضاع چطور وخیمتر میشود؟
جدا از سالها جنگ، تحریمها و فساد گسترده، اقتصاد سوریه از سال ۲۰۱۹ با یکسری شوکها مواجه شد که سرآغاز آن با فروپاشی سیستم مالی لبنان در آن سال بود.
ناصر سعیدی، وزیر اقتصاد سابق لبنان گفت: «مرزهای باز بین سوریه و لبنان و اینکه هر دوی این اقتصادها به طور فزایندهای بر پایه پول نقد هستند، باعث شده که این دو کشور به طور جداییناپذیری با هم مرتبط باشند. در آن سال سقوط ارز و حذف یارانهها در لبنان باعث کاهش ارزش پول و افزایش قیمتها در سوریه شد.»
سوریه همچنین از رکود اقتصادی جهانی ناشی از همهگیری کووید۱۹ و جنگ روسیه و اوکراین هم آسیب دید. این جنگ قیمت جهانی سوخت را بالا برد و توجه و یکی از منابع متحد دمشق، یعنی مسکو را از بین برد.
البته به گفته تحلیلگران مهمترین عامل کندی اخیر، حمل و نقل نفت از ایران است که منبع اصلی سوخت دمشق از سالهای اولیه جنگ بوده است. قبل از این جنگ، سوریه یک کشور صادرکننده نفت بود. اما حالا بزرگترین میادین نفتی آن، در شرق این کشور، توسط گروههای کرد تحت حمایت امریکا کنترل میشود، بنابراین آنها باید از دمشق نفت را وارد کنند.
وضعیت در مناطق تحت کنترل مخالفان چطور است؟
هر سال، ساکنان کمپهای آورگان موقت در آخرین پایگاه تحت کنترل شورشیان در شمال غربی استان ادلب از طوفان و هوای سرد رنج میبرند.
به گفته تحلیلگران زمستان امسال، آنها همچنین تحت تاثیر بحران اقتصادی ترکیه، افزایش قیمتها و کاهش کمکهای ناشی از جنگ اوکراین آسیب دیدهاند. ادلب هم شاهد صفهای طولانی سوخت است.
در همین حال، نبرد مکرر بین روسیه و سایر بازیگران بینالمللی بر سر اجازه دادن به کمکها برای عبور از مرز ترکیه به شمال غرب سوریه در سازمان ملل در جریان است.
تمدید شش ماهه سازوکار کمکهای فرامرزی قرار است روز سهشنبه منقضی شود. روسیه خواهان ارسال کمکها از طریق دمشق است، با این استدلال که کمکهای ترکیه توسط گروههای مسلح مورد سواستفاده قرار میگیرد و کمک جامعه بینالمللی به مردم مناطق تحت کنترل دولت ناکافی است.
با این حال، سازمانهای بشردوستانه تصویری وحشتناک از پیامدهای قطع کمکهای فرامرزی ترسیم میکنند.
تانیا ایوانز، مدیر کمیته بینالمللی نجات گفت که قیمت سوخت و موادغذایی در حال افزایش است در حالی که بودجه برای کمکهای بشردوستانه مدام کاهش پیدا میکند.
او ادامه داد: «در صورتی که تنها راه نجات باقی مانده به این بخش از سوریه بسته شود، این وضعیت در کنار آب و هوای زمستانی و شیوع وبا ترکیبی مرگبار خواهد بود.»
به گفته تحلیلگران اگر بحران ادامه پیدا کند، احتمالا اعتراضات بیشتری ایجاد خواهد شد. اما آنها تا حد زیادی احتمال خیزش ضددولتی جدید در سراسر این کشور مانند آنچه در سال ۲۰۱۱ شروع شد و منجر به سرکوب خونین و شروع جنگ داخلی سوریه شد را رد کردهاند.
جوزف داهر، محقق سوئیسی-سوری و استاد موسسه دانشگاهی اروپایی در فلورانس خاطرنشان کرد که اعتراضات اخیر پراکنده و محلی بوده است.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
او گفت که در حال حاضر، سوریه با کمکها و حوالههای خارج از کشور به همین وضعیت «کجدار و مریز» خود ادامه خواهد داد. براساس صحبتهای او یکسری از سوریها به طور متوسط ۱۰۰ تا ۲۰۰ دلار در ماه از بستگان خود در خارج از کشور دریافت میکنند. او ادامه داد: «مردم خیلی خسته هستند و اول از همه به زنده ماندن فکر میکنند. هیچ جایگزین سیاسی وجود ندارد که این ناامیدی اجتماعی-اقتصادی را به یک ناامیدی سیاسی تبدیل کند.»