کشتار سگ‌های گندک یکی از تلخ‌ترین اتفاق‌های روزهای اخیر بود. تعداد سگ‌هایی که گفته می‌شود با گلوله کشته شده‌اند بین ۵۰ تا ۱۷۰۰ قلاده ذکر شده است. این اتفاق چگونه روی داد و دولت و مردم چگونه به آن واکنش نشان دادند؟
آگهیدر حالی که در ترکمنستان سگ را به نشانۀ دوستی میان ملل به بالاترین مقام کشور میهمان هدیه می‌دهند، در امارات عربی متحده باشگاه‌های سرپوشیدۀ ویژه سگ‌ها راه اندازی می کنند تا گرمای شدید تابستان مانع فعالیت فیزیکی آنها نشود و در ترکیه همکاری دولت و شهروندان باعث شده که سگ‌ها و گربه‌های خیابانی به بخشی از هویت شهرها تبدیل شوند، در ایران هر از چند گاه انتشار اخبار «سگ کشی» شوک جدیدی را به جامعه وارد می‌کند.
واقعۀ قتل عام سگ‌های نقاهتگاه منطقه «گندک» دماوند، آخرین خبر از این دست بود که اگرچه در شمار سگ‌های قتل عام شده، از ۵۰ تا ۱۷۰۰ قلاده میان برخی مسئولان و مدافعان حقوق حیوانات اختلاف نظر وجود دارد، اما منکر این واقعیت نمی‌شود که مقامات بهداشتی، زیست محیطی و مجریان در ساختار شهرداری‌های کشور، در حالی که مجموعۀ گسترده‌ای از ابتکارات و راههای علمی برای مقابله با حیوانات بدون صاحب یا حتی حیوانات خطرناک وجود دارد، هنوز نتوانسته‌اند در عمل راه حلی منطقی و مطابق با استانداردهای زیست محیطی را به اجرا بگذارند.
کشتار سگ‌های پلاک شده چگونه رقم خورد؟
مرکز نقاهتگاه و عقیم‌سازی سگ‌های بدون صاحب در منطقه گندک دماوند روز دوشنبه ۳ مرداد (۲۵ ژوئیه) در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد که بیش از هزار سگ نگهداری شده در این مرکز که «عقیم شده و دارای پلاک بودند» با شلیک گلوله افرادی نامعلوم کشته شده‌اند.
عاملان این قتل عام، مسئول وقت پناهگاه را در اتاقی محبوس می‌کنند و بیش از هزار سگ را کشته و اجساد آنها را دفن می‌کنند و تنها حدود ۲۰ سگ از این حمله جان سالم به در می‌برند.
سامان گلناری، از اعضای کمپین حقوق حیوانات در ایران نیز در گفتگو با «ایران وایر» می‌گوید: «پناهگاه منطقه گندک دماوند، به صورت نیمه‌باز بود. بعضی از سگ‌ها که تازه عقیم‌سازی شده بودند، محدود بودند و برخی دیگر هم آزادتر بودند و می‌توانستند تردد کنند.»
فعالان حقوق حیوانات همچنین خاطرنشان می‌کنند که ماموران شهرداری قبل از کشتار این حیوانات، مسیرهای ورودی به این پناهگاه را از حدود ۵ تا ۱۱ صبح بسته بودند.
حمله به این مرکز در حالی انجام شده که تمام فعالیت‌های آن قانونی و مطابق بخشنامه و شیوه‌نامه سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور بوده است.
مرکز نقاهتگاه و عقیم‌سازی سگ‌های بدون صاحب در سال ۱۳۹۸ فعالیت خود را هماهنگی کامل با مسئولان، در نزدیکی روستای «گندک» شهرستان دماوند آغاز کرد و در این مدت سعی داشت با همکاری گروه‌های طرفدار حیوانات و داوطلبان، سگ‌های بدون صاحب را زنده‌گیری کند و پس از انگل زدایی، عقیم سازی، واکسیناسیون و درمان بیماری‌های احتمالی، آنها را دوباره رها کند.
عاملان حمله
هنوز هیچ سازمان یا مسئولی مسئولیت قتل عام سگ‌های نگهداری شده در این مرکز را برعهده نگرفته و روشن نیست که عاملان این قتل عام از سوی چه نهادی دستور بستن راههای منتهی به این مرکز و کشتن سگ‌ها را گرفته بودند.
اگرچه فعالان حقوق حیوانات «شهرداری دماوند» را مسئول کشتار گروهی این حیوانات می‌دانند؛ اما مقامات این شهرداری در پاسخ به پرسش خبرنگاران در این باره، اظهار بی‌خبری می‌کنند.
در شبکه‌های اجتماعی نیز کاربران از «برنامه‌ریزی» احتمالی حکومت و همراهی چند نهاد از جمله سازمان محیط زیست و شهرداری‌ها برای رقم زدن این حادثه خبر می‌دهند؛ بویژه آنکه در روزهای پیش از حادثه، شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌های وابسته به حکومت مملو از مطالبی شده بود که از حملۀ سگ‌های ولگرد به مردم و خطرناک بودن آنها برای ساکنان مناطق شهری و روستایی حکایت می‌کرد.
یک روز پیش از رقم خوردن این حادثه نیز مهدی رضایی‌مهر، معاون عمرانی فرمانداری شهرستان دماوند، از اجرای طرحی ۱۰ روزه خبر داده بود تا «با همکاری دستگاه‌های متولی.... سگ‌های بلاصاحب» ساماندهی شوند.
رد و تایید همزمان از سوی سازمان محیط زیست
در اولین واکنش‌ها به انتشار این خبر، نقی میرزاکریمی، سرپرست اداره محیط زیست شهرستان دماوند «ادعای» قتل عام سگ‌های این مرکز را رد و اعلام کرد که در ماجرای کشتار این سگ‌ها «مانند دیگر موضوعات بزرگ نمایی شده» و اینکه «هیچ آسیبی به سگ‌های عقیم شده و واکسن‌زده که داخل پناهگاه گندک نگهداری می‌شوند، نرسیده است و سگ‌های کشته شده متعلق به این پناهگاه نبودند.»
بنا بر گزارش ایرنا، میرزاکریمی در مصاحبۀ روز چهارشنبه خود همچنین گفت: «این خبر را تکذیب می کنیم؛ چراکه اصلا امکان کشتار این تعداد سگ به یکباره وجود ندارد.... تعداد سگ‌های کشته شده کمتر از ۵۰ سگ است؛ کل سگ‌های آن منطقه به ۱۷۰۰ سگ نمی‌رسد و تعداد سگ‌های موجود در پناهگاه نیز حدود ۴۰۰ قلاده است.»
مرکز دفن پسماند
میرزاکریمی همچنین افزود که سگ‌های کشته شده «متعلق به مرکز دفن پسماند در حوالی پناهگاه گندک بودند که دارای بیماری بودند و دامپزشکی، شبکه بهداشت، محیط زیست و تمام دستگاه‌های متولی آن را تایید و به ستاد کنترل جمعیت سگ ولگرد شهرستان ارسال کردند».
او حتی کشتن سگ‌ها با سلاح گرم را رد کرد و گفت: «کشتار تعداد زیادی سگ با گلوله امکان‌پذیر نیست؛ چون سگ‌ها به محض شنیدن صدای گلوله قرار می‌کنند».
میرزاکریمی در حالی این سخنان را ایراد کرده که طرفداران حقوق حیوانات، همزمان با انتشار تصاویر متعلق به برخی از سگ‌های کشته شده در شبکه‌های اجتماعی، محل اصابت گلوله همچنین پلاک این حیوانات را در این تصاویر نشان داده‌اند.
با این وجود در همان روز انتشار این مصاحبه، سعید محمودی مدیرکل محیط زیست استان تهران، در گفتگو با وبسایت خبری رکنا کشتار حدود ۱۶۰۰ سگ در نقاهتگاه گندک را تایید کرد و گفت: «محیط زیست مخالف این اقدام غیرانسانی است و اساسا قتل عام سگ‌های بدون صاحب با سلاح گرم، خارج از دستورالعمل‌های تعیین شده در وزارت کشور برای رسیدگی به حیوانات شهری است و اقدامی غیرقانونی و غیرکارشناسی به حساب می‌آید.»
آگهیواکنش مردم و محافظه‌کاران
شاید بتوان عمده‌ترین واکنش‌های مردمی به این حادثه را، واکنش گستردۀ کاربران شبکه‌های اجتماعی، برگزاری چند کمپین اینستاگرامی در حمایت از حقوق حیوانات همچنین برگزاری یک تجمع اعتراضی از سوی حامیان حقوق حیوانات مقابل فرمانداری دماوند در روز سه شنبه ۴ مرداد دانست.
در این ماجرا، کمتر واکنشی از چهره‌های مشهور مردمی و «سلبریتی‌ها» به چشم می‌خورد و هیچ رسانۀ تصویری نیز در داخل کشور خواستار پاسخگویی مقامات نشده است.
اما در مقابل، همزمان با انتشار اخبار قتل عام سگ‌های گندک، کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی از بررسی «طرح ممنوعیت نگهداری و گرداندن حیوانات موذی و خطرناک» خبر داد؛ طرحی که در آن «سگ» را در کنار حیواناتی همچون «کروکودیل، میمون و مار» قرار می‌دهد و پیش از این در سال ۱۳۹۳ از سوی ۳۲ تن از نمایندگان مجلس تهیه شده است.
حسین رحیمی، فرمانده انتظامی تهران بزرگ نیز بار دیگر اعلام کرد که «شهروندان اجازه ندارند که سگ به داخل پارک و بوستان بیاورند». او همچنین اعلام کرد که چنانچه در این موضوع تخلفی دیده شد، مردم می‌توانند با مرکز فوریت‌های پلیسی تماس بگیرند.
مقاومت شدید محافظه‌کاران ایران با نگهداری و محافظت از سگ‌ها در حالی است که در دیگر نقاط جهان، در کنار تربیت سگ‌ها در مراکزی همچون امداد و آتش‌نشانی برای کمک به نجات انسان‌ها، از این موجودات همدم انسان بطور گسترده برای بهبود وضعیت بیمارانی همچون مبتلایان به اوتیسم، همراهی با سالمندان یا کمک به نابینایان استفاده می‌شود.
آگهیخبرهای کشتن سگ‌ها با شلیک گلوله یا تزریق اسید در حالی هر از چندگاه جامعۀ ایران را شوکه می‌کند که مقامات ایران به‌خوبی از وجود راههای کشتن بدون درد حیوانات (یوتانایز) آگاهند؛ یعنی حالتی از مرگ که هیچ درد و استرسی بر حیوان وارد نمی‌شود.
برای جلوگیری از حملۀ سگ‌های ولگرد به مردم نیز ابتکاراتی وجود دارد؛ از جمله در ترکیه پلتفرمی آنلاین طراحی شده تا عموم مردم بتوانند تنها با گرفتن عکسی از محل حضور سگ‌های ولگرد و فرستادن آن از مسیر این پلتفرم، محل جمع شدن آنها را در سراسر کشور گزارش دهند و به این ترتیب از حملۀ احتمالی آنها به انسان‌ها جلوگیری کنند.