عملکرد رسانه‌ها برای پوشش اخبار اعتراض ها در خوزستان بر اساس اصول حرفه‌ای است یا در راستای روزنامه‌نگاری وابسته؟ این گزارش را بخوانید.
آگهیعملکرد رسانه‌ها برای پوشش اخبار اعتراض‌ها در خوزستان بر اساس اصول حرفه‌ای است یا در راستای روزنامه‌نگاری وابسته؟ این نه فقط یک سؤال که یک صف بندی سیاسی از فردای شروع اعتراض ها در این منطقه مهم در ایران است.
اگر بخواهیم رسانه و خبرنگار را به شکل عمومی نگاه کنیم، کار آن بر اساس منشورهای اخلاقی روزنامه‌نگاری، «گردآوری اطلاعات، کشف حقیقت و اطلاع رسانی بر پایه تعهد به اصل حقیقت» است.
اما آیا رسانه‌های فعال در ایران و رسانه‌های خارجی در دو بخش فارسی زبان و غیر فارسی زبان به این اصل در برابر پردازش اخبار خوزستان متعهد بودند؟
بررسی خبرگزاری های ایرانی از شامگاه ۲۴ تیر ماه که اعتراض ها به بی‌آبی در خوزستان شروع شد، نشان می‌دهد که همه آن‌ها حتی پیش از گسترش اعتراض ها به موضوع پرداخته اند. این دسته از رسانه‌ها حتی در ادامه نشر اخبار به کشته های این اعتراض ها نیز اشاره کرده‌اند.
البته در همه خبرگزاری های ایرانی دو کلید واژه «اعتراض های بر حق مردم» و «اغتشاشگران» همواره در انتشار اخبار اعتراض های شهروندان خوزستانی قابل مشاهده است.
با این حال حجم اخبار خوزستان در خبرگزاری های ایرانی روی مسأله بی آبی و مشکلات زیستی مردم این منطقه متمرکز است.
اما رسانه‌های فارسی زبان غیر ایرانی تمرکزشان بیشتر بر کلید واژه «سرکوب گسترده» و «کشته ها» متمرکز است. میزان توجه رسانه‌های غیر فارسی زبان به حوادث خوزستان به نسبت خیلی کم بوده است.
رسانه نظام
صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران که از آن به عنوان قدرتمندترین رسانه رسمی حکومتی یاد می‌شود در خصوص اعتراض های خوزستان تلاش کرد تا افکار عمومی را بر اساس آنچه حکومت می‌خواهد، شکل دهد.
بررسی اخبار منتشر شده توسط این رسانه نشان می‌دهد که «فرم» و «محتوا»ی پوشش اخبار کاملاً گزینشی و خنثی بوده است.
البته گزارش‌هایی با عنوان حرف مردم تهیه شد که کلید واژه‌های حکومت دقیقاً از زبان مردم تکرار می‌شد.
بنابراین در گزارش ها عموما به افرادی که «آشوبگر» و «آلت دست بیگانگان» نامیده می‌شدند، حمله می‌شد.
در این گزارش ها همچنین خطاب ها و انتقادها مستقیم به حسن روحانی، رئیس جمهور کنونی و اعضای کابینه او پررنگ است که روزهای پایانی خود را در این مسندها می‌گذرانند.
البته در این گزارش ها به شعارها علیه علی خامنه ای، رهبر ایران که توسط برخی از معترضان گفته شده بود، اشاره نشده است.
در عین حال صدا و سیما تلاش کرد با بمباران مداوم و قطع نشدنی مباحث تکراری مشکلات خوزستان، مردم را همگرا با نظام سیاسی نشان دهد.
رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران
خبرگزاری فارس به عنوان مهم‌ترین رسانه وابسته به سپاه پاسداران نیز با طرح کلید واژه‌هایی مانند «آشوبگر»، تلاش کرده است مانند صدا و سیما در شکل دهی افکار عمومی بر اساس خواسته حکومت عمل کند.
این خبرگزاری ساعاتی پس از شروع اعتراض ها در خوزستان با «بر حق» دانستن تجمعات شهروندان خوزستانی و مطالبات آن‌ها، اعلام کرد: «با انتشار خبر صدور مجوز پروژه‌های جدید انتقال آب کارون و همچنین خشک شدن رودخانه کرخه و هورالعظیم، برخی شبکه‌های بیگانه با هدف ایجاد آشوب و ناآرامی اقدام به تحریک احساسات مردم کردند.»
فارس در ادامه «گروهک الاحوازیه» را عامل «آشوب ها» در مناطق خوزستان معرفی کرد. این خبرگزاری در گزارش خود نوشت که گروه الاحوازیه سابقه انجام عملیات‌های متعدد «تروریستی» در دهه ۸۰ و ۹۰ را دارد.
فارس همچنین ترجیح داد تا خبر کشته ها در پی اعتراض ها را سریع روی خروجی خود قرار دهد. اما بی درنگ به نقل از خانواده مصطفی نعیماوی، یکی از کشته شدگان اهل شادگان نوشت: «اغتشاشگران پسرشان را کشتند و هدفی جز خرابکاری ندارند.»
آگهیاین خبرگزاری روز ۲۹ تیر ماه و پس از انتشار خبر کشته شدن دو جوان خوزستانی مدعی شد که پای تیراندازی‌های «مشکوک» به تجمعات باز شده است.
خبرگزاری نزدیک به سپاه پاسداران همچنین پس از گسترش اعتراض ها از زبان برخی نمایندگان مجلس و روحانیون محلی، دولت را مقصر کمبود آب در منطقه عنوان کرد.
در عین حال خبرگزاری فارس در طول روزهای گذشته همواره تلاش کرده است تا اخبار انتقال آب توسط نیروهای سپاه به مناطق مختلف خوزستان را همزمان با دستوران رئیس قوه قضاییه و رئیس جمهور منتخب انعکاس دهد.
خبرگزاری تسنیم نیز که به نیروهای نظامی، امنیتی نزدیک است با انتشار اخبار نارضایتی مردم از بی آبی در خوزستان، از «افراد ناشناسی» نوشت که اقدام به تیراندازی و آتش زدن اموال عمومی کرده‌اند.
این خبرگزاری به نقل از علی گلالی، معاون اجتماعی فرمانده نیروی انتظامی استان لرستان نوشت که در پی تیراندازی «اغتشاشگران» به معترضان الیگودرزی که با هدف سناریو «کشته‌سازی» بود، یک جوان جان خود را از دست داد و ۷ نفر مجروح شدند.
آگهیتسنیم همچنین به نقل از این مقام مسئول در نیروی انتظامی از زخمی شدن ۲ نفر از مأموران نیروی انتظامی خبر داد.
رسانه دولتی ایران
خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران، ایرنا اما روش متفاوتی را برای انتشار اخبار خوزستان انتخاب کرد.
این خبرگزاری تلاش کرده است تا جهت اخبار خوزستان را روی ضرورت حل ریشه‌ای مشکلات خوزستان و بهبود وضعیت این منطقه متمرکز کند. بنابراین تعداد استفاده این رسانه از کلید واژه‌هایی چون «اغتشاش گر» نسبت به رسانه‌های وابسته به نیروهای نظامی و امنیتی و همچنین سایت‌های وابسته به آن‌ها کمتر است.
البته ایرنا نیز نسبت به خشونت های صورت گرفته در اعتراض ها و کشته شدگان بی‌تفاوت نبوده است.
خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا نیز با انتشار اخبار خوزستان، خبر کشته شدن یک جوان شادگانی را با عکسی خاص منتشر کرد. عکسی که ایسنا منتشر کرده بازتاب دهنده کلمه «حادثه» است.
آگهینگاه رسانه‌های چاپی به خوزستان
اگر چه مطبوعات در ایران در اوج اعتراضات خوزستان به دلیل تعطیلی پنج روزه، منتشر نشدند اما آن‌ها نیز نتوانستند پیش از تعطیلی ها نسبت به این موضوع بی‌تفاوت باشند.
آن‌ها با توجه به تعلقاتشان به جریان های مختلف سیاسی در ایران به موضوع اعتراض ها در خوزستان پرداخته اند. صفحه های اول مطبوعات در ایران گواهی بر این ادعا است به گونه‌ای که برخی از آنان تلاش کرده‌اند تا با چاپ مقاله هایی نگاهی همدلانه با شهروندان خوزستانی داشته باشند.
در هر حال رسانه‌های ایرانی اگر چه در اخبار و گزارش هایی که در مورد اعتراض ها در خوزستان منتشر کرده‌اند گاهی به موضوع بازداشت شهروندان اشاره کرده‌اند اما هیچ یک به تعداد بازداشت شدگان و مشخصات کامل کشته شدگان و مجروحان این اعتراض ها اشاره نکرده اند.
رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور
در کنار رسانه‌های داخل ایران، شبکه‌های خبری فارسی زبان و سایت‌های خبری در خارج از ایران نیز به پوشش اخبار اعتراض ها در خوزستان و دیگر شهرهای ایران پرداختند. البته تفاوت آشکاری میان نگاه و ادبیات این گروه از رسانه‌ها که در خارج از ایران فعالیت می‌کنند با نگاه و ادبیات رسانه‌های داخل ایران به چشم می‌خورد.
آنان به نقل از منابع خبری اشان اعلام کردند که شهروندان خوزستانی توسط نیروهای ضد شورش مورد ضرب و جرح قرار گرفته و تعدادی نیز با تیر مستقیم کشته شده‌اند.
آگهیآنان با انتشار بیانیه نهادهای حقوق بشری که در خارج از ایران فعال هستند از کشته شدن حدود هشت نفر در شهرها خبر دادند.
کلید واژه مورد استفاده این گروه از رسانه‌ها «اعتراضات مردمی»، «سرکوب گسترده»، «بازداشت های گسترده» و «شب های اعتراضات» است.
به این ترتیب بررسی رسانه‌ها نشان می‌دهد که همه آن‌ها به نوعی با توجه به خاستگاه خود تلاش کرده‌اند تا اخبار اعتراض ها به بی آبی در خوزستان را پوشش دهند.
حال آیا می‌توان گفت جامعه ایران در حوادث خوزستان شاهد سانسور بوده است؟ آیا همه رسانه‌ها و خبرنگاران به اصل نخست منشور «مونیخ» که بر «تعهد روزنامه‌نگاران به حقیقت با هر نتیجه و عواقب» تأکید دارد، پای بند بوده‌اند؟
رضا معینی: اعمال سانسور مانند گذشته امکان‌پذیر نیست
رضا معینی، مسئول دفتر ایران، افغانستان و تاجیکستان در سازمان گزارشگران بدون مرز در فرانسه در گفتگو با یورونیوز گفت: «تجربه ما نشان می‌دهد که اعمال سانسور در کشورهای مختلف به مانند گذشته دیگر امکان‌پذیر نیست.»
آگهیآقای معینی در ادامه گفت: «امروز نوع سانسور، نگفتن نیست بلکه گفتن اما به صورت تحریف است. البته این موضوع دو سویه دارد. قدرت همیشه این کار را انجام داده است اما از سوی دیگر نیروهای مخالف نیز همین کار را می‌کنند.»
او با اشاره به مشکلاتی که برای «روزنامه‌نگاران مستقل» به هنگام اطلاع رسانی بی طرفانه رخ می‌دهد، گفت که این گروه از خبرنگاران از سوی هر دو طرف مورد حمله قرار می‌گیرند.
آقای معینی گفت: «کار روزنامه‌نگار مستقل، موضع گیری سیاسی نیست. مساله او حفظ و کسب قدرت نیست بلکه مساله اش گفتن حقیقت و کمک به دانستن مردم است.»
او با تأکید بر اینکه «روزنامه‌نگار دولتی و روزنامه‌نگار اپوزیسیون به واقعیت‌های روزنامه‌نگاری متعهد نیستند»، گفت که اطلاع رسانی مستقل اهمیت دارد.
آقای معینی با بیان اینکه امروز نمی‌دانیم چه تعدادی از معترضان زخمی شده‌اند، پرسید: «آیا رسانه‌ها این امکان را داشته‌اند که ببینند چند نفر زخمی شده‌اند؟ آیا فردی پاسخگو خواهد بود؟»
آگهیآقای معینی گفت: «خبرگزاری فارس خبرنگارانش را به منطقه می‌فرستد ولی آنچه منتشر کرده با خبر خبرنگاران محلی متفاوت است؛ خبرنگار محلی که توسط وزارت اطلاعات احضار شده است.»
او با بیان اینکه همه خبرنگارها از جمله خبرنگار فارس و مهر حق دارند برای پوشش اخبار خوزستان، به منطقه سفر کنند، گفت که این حق را برای همه خبرنگاران قائل شوید.
در هر حال آقای معینی بر این باور است که فعالیت خبرنگاران مستقل در رسانه های داخل ایران که به روزنامه نگاری حقیقت محور متعهد هستند، اهمیت دارد.
مسئول بخش ایران، افغانستان و تاجیکستان گزارشگران بدون مرز در بخش دیگری از گفتگوی خود با یورونیوز گفت که امکان ناپذیر بودن سانسور در کشورهایی چون ایران نه تنها به دلیل پیشرف تکنولوژی که به دلیل گران بودن اعمال سانسور است.
به توییتر یورونیوز فارسی بپیوندید
آگهیاو با اشاره به قطع کردن اینترنت به هنگام بروز اعتراض ها در کشورهایی چون ایران، مصر و هند، گفت که امروزه چون استفاده از تکنولوژی کنترل، دشوار و هزینه بر است و می‌تواند به اقتصاد کشورها ضربه بزند، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آقای معینی در پایان با انتقاد از مسئولانی که هر خبر از نابسامانی ها را به مقوله امنیت ربط می‌دهند، گفت که اگر اطلاع رسانی نباشد، خشونت در جامعه دامن زده می‌شود.»