ایجاد دو کشور مجزا در قبرس برای جامعه بینالملل تصورکردنی نیست، چون این طرح، بدون استثنا، با همه مصوبههای سازمان ملل و اتحادیهٔ اروپا دربارهٔ قبرس مغایرت دارد.
نزدیک به پنج ماه از نشست غیررسمیِ پنج کشور در ژنو برای حلوفصل مسائل میان قبرس و ترکیه میگذرد. در نشست اخیر که به دعوت دبیرکل سازمان ملل برگزار شده بود اختلافهای دو طرف بیش از پیش نمایان شد. و از سوی دیگر اتحادیه اروپا بناست در ماه ژوئن طرح همکاری سازنده با ترکیه را به گفتگو بگذارد درحالی که جمهوری قبرس از مخالفان تصویب چنین طرحی است.
یورونیوز برای اطلاع از جزئیات بیشتر در این زمینه با نیکوس آناستازیادیس، رئیس جمهوری قبرس مصاحبهای ترتیب داده است که مشروح آن را در زیر میخوانید.
یورونیوز: با دیدار غیررسمی اخیر میان پنج کشور در ژنو برای حل مسئله قبرس آغاز کنیم. دیدیم که دو طرف ماجرا اختلافات اساسی دارند. یعنی شما بر ایدهٔ کشور فدرالی با دوناحیه یا دواجتماع اصلی تأکید داشتید درحالیکه قبرس ترکنشین، گزینهٔ دو دولت مجزّا یعنی تقسیم جزیره را ارائه کرد. فکر میکنید واقعا میتوان روی این شکاف پلی زد یا با یک جدایی کامل روبرو هستیم؟
نیکوس آناستازیادیس: تا جایی که میدانم، ما چیزی بیش از آنچه در مصوبههای سازمان ملل آمده مطرح نکردهایم. همان توافقهایی را که در گفتگوهای پیشین حاصل شده بود ارائه کردیم. مسائلی نظیر اینکه چطور حقوق ترکهای قبرس حفظ شود. چطور حقوق بشری ساکنان جزیره تضمین شود و اینکه مواضعی اتخاذ کنیم که هزینهاش مانند هزینهٔ هر دولت فدرال دیگری باشد. به عبارت دیگر امتیازهایی دادیم تا مطالبات قبرسیهای یونانیتبار را برآورده کنیم. اما شکاف تازه از کجا آمد؟ از موضع کاملا جدید طرف ترک که خواستار آن شد که راه حل سازمان ملل را برای رسیدن به دوناحیه فدرال با حقوق سیاسی برابر کنار بگذاریم و بهسراغ ایجاد دو کشور مجزا برویم، چیزی که برای جامعه بینالملل تصورکردنی نیست، چون بدون استثنا با همه مصوبههای سازمان ملل و اتحادیهٔ اروپا دربارهٔ قبرس مغایرت دارد.
یورونیوز: بااینحال شما راهی ژنو شدید و آقای تاتار، رهبر قبرس ترکنشین برای نخستینبار پیشنهاد دو دولت مجزا را رسما ثبت کرد. آیا از دبیرکل سازمان ملل که این امر را پذیرفت ناامید شدید؟ آیا ارائهٔ این پیشنهاد موجب پسرفت موقعیت قبرسیهای یونانیتبار شده؟
آناستازیادیس: چنین کاری نه موجب پسرفت موضع قبرس یونانیتبار بلکه موجب پسرفت کلی مسئلهٔ قبرس میشود. اما مطمئن ام که دبیرکل سازمان ملل، چنانچه دیگر زمینهٔ مشترکی برای گفتگو نبیند دیدار غیررسمی دیگری را میان پنج کشور برگزار نخواهد کرد. اگر ترکیهٔ آقای اردوغان اصرار کند که هر مذاکرهای برای حل مشکل قبرس باید فقط بهشرط بهرسمیت شناختن دولت ترک قبرس صورت بگیرد، راه بهجایی نمیبریم. وانگهی، با توجه به نکاتی که در ژنو مطرح شد و نکاتی که در بیانیه آقای تاتار و دیگر مقامات قبرس ترکنشین مطرح شد، تشکیل نشست دیگری نه مطابق با شروط دبیرکل سازمان ملل است و نه وی حتی مجاز است چنین نشستی برگزار کند. و برای همین است که معتقدم دبیرکل سازمان ملل برای آنکه ببیند آیا مجاز است نشست دیگری برگزار کند تمامی معیارها و عوامل را خواهد سنجید.
یورونیوز: مایل ام بدانم پس از برکسیت تغییری در رویکرد بریتانیا نسبت به مسئلهٔ قبرس پدید آمده یا خیر؟
آناستازیادیس: بریتانیاییها همیشه پیرو سیاستی هستند که باور دارند منافعشان در گرو آن است. همه میدانند که آنها پایگاههایشان را در قبرس حفظ کردهاند و ایجاد این پایگاهها هم بر پایهٔ توافق ایجاد جمهوری قبرس بوده است. بنابراین نمیتوانند پیشنهاد دو کشور مستقل را بدهند یا چنین پیشنهادی را بپذیرند. اما آنچه میکوشند بکنند یا دستکم آن پیشنهادی که دادند آن بود که به طرفین حق حاکمیت داده شود که نخست کاملا بیضرر بهنظر میآید ولی همین حق، به حق تصمیمگیری برای خود و جداییطلبی میانجامد. بریتانیا در قبرس نقش داشته و هنوز هم دارد، ما هم مایل هستیم با آنها همکاری کنیم بهشرط آنکه این نقش در راستای درستی باشد و نه در راستای ادعاهای ناپذیرفتی ترکیه.
یورونیوز: پس آیا با همهٔ اینها میگویید برخورد بریتانیاییها در ژنو سازنده بوده است؟
آناستازیادیس: برخوردشان از این نظر سازنده بود که به روشنی اعلام کردند راه حل تشکیل دو دولتِ جداگانه تصورناپذیر یا بهتر بگوییم ناپذیرفتنی است.
یورونیوز: در جلسه شورای اروپا که در ماه ژوئن برگزار میشود بناست به مسئلهٔ ترکیه رسیدگی شود. اتحادیه اروپا با فرض تغییر لحن و رفتار ترکیه نسبت به یونان و قبرس در شرق مدیترانه، برنامه سازندهای را درنظر گرفته که مفاد مختلفی دارد. آیا فکر میکنید، بحث چنین برنامای موجّه است؟
آناستا زیادیس: این که کشتیهای ترکیه پروژهٔ اکتشاف گاز را متوقف کردهاند، و آنها تصمیم گرفتهاند حق حاکمیت و مالکیت جمهوری قبرس را بر نواحی انحصاری اقتصادی خود فعلا به چالش نکشند، کافی نیست. برنامه بازگشایی فاماگوستا یا شهر ارواح، در قبرس شمالی برای اسکان دادن افراد همچنان ادامه دارد. اما از این گذشته چالش تازهٔ راه حل دو دولت مطرح شده. خلاصه آن که آنها میخواهند یا بخش شمالی جزیره را به خاک خود الحاق کنند یا دولت دستنشاندهای ایجاد کنند که در حکم یکی از استانهای ترکیه باشد، با هر نظامی که میزان استقلالش را دولت ترکیه تعیین کند.
یورونیوز: این به آن معناست که وقتی در ماه ژوئن برای جلسه شورای اروپا به بروکسل برمیگردید، میخواهید جلوی برنامهٔ سازنده اتحادیه اروپا را بگیرید، برنامهای که شامل ارتقای شرایط گمرکی هم میشود که ترکیه علاقهٔ زیادی به آن دارد.
آناستا زیادیس: برنامهٔ سازنده زمانی مطرح میشود که رفتار سازنده در کار باشد. اما وقتی درحالتی هستیم که چالش پشت چالش پیش میآید، متوجه هستید که اگر من با اجرای هرگونه برنامهٔ سازندهای که منافع جمهوری قبرس را دربر نداشته باشد موافقت کنم، خودکشی سیاسی کردهام. پس چارهٔ دیگری ندارم.
یورونیوز: پس آمادهٔ وتو کردن این برنامه هستید؟
آناستا زیادیس: بله، قطعاً.
یورونیوز: در نهایت از اتحادیه اروپا چه انتظاری دارید؟
آناستا زیادیس: انتظار دارم که فارغ از ابراز همبستگی در کلام، در عمل هم فعالانه و با عزم راسخ وارد کار شوند تا ترکیه بفهمد که نمیتواند با مسئلهٔ بهرهبرداری از منافع برخی از کشورهای اروپایی بازی کند.