«من همینجا با بیل و کلنگ کار می‌کردم و حالا نقاشی‌هایم اینجا در این معدن که به موزه تبدیل شده به نمایش درآمده است.»
آگهیشهر و نیروگاه کاتوویتس، در قرن هجدهم میلادی و برای ایجاد تحول صنعتی، در کنار معادن زغال‌سنگ لهستان ساخته شد. حالا کاتو ویتس در میانهٔ تحولی دیگر است؛ یعنی ایجاد شیوه‌ای پاک، سبز و پایا برای کار و زندگی.
این برنامهٔ اسپات‌لایت به این موضوع می‌پردازد که چطور این شهر معادن زغال‌سنگش را به معادن فرهنگ و کسب و کار تبدیل کرده است.
فناوری و فرهنگ، دوعنصر مهم در احیای کاتوویتس
کانون این شهرک فرهنگی-تجاری موزهٔ سیلیزی‌یَن است که در یک معدن زغال‌سنگ ساخته شده است. صحن اصلی این موزه، همراه با سالن ملاقات و آمفی‌تئاتر به اندازهٔ دو زمین فوتبال است. و آثاری با مضمون تاریخ این منطقه، هنر لهستان و نیز آثاری از معدنچی‌های سابق نظیر یان نواک اینجا به نمایش درآمده.
یان نواک خود می‌گوید: «شگفت‌انگیز است. من همینجا با بیل و کلنگ کار می‌کردم و حالا نقاشی‌هایم اینجا در این معدن و موزه نمایش داده می شود.»
هنر برای نواک، نوعی درمان بوده است برای کاری سخت و گاه مرگبار. او می‌افزاید: «با این کارها به‌نوعی خودم را از فضای کار و روزمرگی دور نگه می‌داشتم. مهم است که اینجا نابود نشود و از یاد نرود. بلکه از من و همکارانم که اینجا کار کردیم اثری باقی بماند.»
حدود ۲۵۰ هزار نفر سالانه از این موزه بازدید می‌کنند، نکته‌ای که برای مدیر این مرکز بسیار مهم است. آلیشجا کناست، مدیر موزهٔ سیلزی‌ین می‌گوید: «مردم از کار و زندگی در اینجا خاطرات زیادی دارند، تلاش ما این است که این خاطرات را حفظ کنیم و همچنین به کسانی که زندگی‌شان به اینجا گره خورده نزدیک باقی بمانیم.»
سالن تئاتر بایتوم هم زندگی تازه‌ای جان تازه‌ای به اینجا داده، یعنی فضایی که پیشتر دفتر اداری و کلیسای این مجموعه در آن واقع بود. صحنهٔ تئاتر، محراب کلیسایی بوده که مراسم ختمِ معدنچی‌های درگذشته هم در آن برگزار می‌شده است.
آنا پیوتروسکا، کارگردان رقص در تئاتر باتوم، دربارهٔ اهمیت فضا و بازسازی آن برای کار خود می‌گوید: «انرژی فضا بسیار مهم است، چون هدف ما آگاهی از جسم و جسمیت بخشیدن به داستان‌هاست. کار جسمانی هم که پیش از این در اینجا یعنی در زیرزمین‌های معدن انجام می‌شده برای ما بسیار مهم و الهام‌بخش است.»
کارهای تازه بر بستر شهری قدیمی
ناحیهٔ قدیمی نیکی زوویچ، برای حفظ بافت اجتماعی و همچنین تلاش برای جذب نسل جدید در نزدیکی معدن بازسازی شده است. یکی از طراحان این پروژه می‌گوید هدف آن حفظ گذشته و پیوند زدن آن به آینده بوده است.
قدیمی‌هایی که در این معادن بودند و زندگی‌شان با اینجا گره خورده، هنوز اینجا زندگی می‌کنند، اما این منطقهٔ شهر حالا بسیار مدرن و مُد روز است. نه فقط گردشگران، بلکه ساکنان تازه و جوانانی را می‌بینید که برای زندگی به اینجا آمده‌اند.
همچنین احیا و تغییر کاربری معادن قدیمی زغال‌سنگ و استفاده از نیروی کار مجرب برای بهره‌وری اقتصادی نیز مفید است.
پاتریک بیالاس، مدیر نوآوری شرکت یوروسنتروم می‌گوید: «ما امکان کار آزمایشی را برای بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط فراهم می‌کنیم و بیشتر کارمان در زمینه‌هایی است نظیر افزایش بهره‌وری در ساختمان‌ها، انرژی‌های تجدیدپذیر، فناوری خورشیدی، و شبکهٔ هوشمند انرژی.»
کاتوویتس گفتگو کنیم که سال گذشته میزبان گفتگو دربارهٔ تغییرات آب و هوایی بوده و بناست در سال ۲۰۲۲ نیز از سوی سازمان ملل میزبان «سمجمع شهر جهان» باشد.